ÇEKİNGEN KİŞİLİK BOZUKLUĞU

Genç erişkinlik döneminde başlayan çekingen kişilik bozukluğu tanışı; eleştirilme, reddedilme ya da kabul görmeme ihtimaline karşı aşırı duyarlı olan ve karşı tarafın kendisinden hoşlanacağından emin olmadan ilişkiye girmekten çekinen kişilere konulmaktadır. Kolayca incinirler ve dışlanma karşı aşırı duyarlıdırlar. Kendi dünyalarında yaşarlar ve başkalarının kendilerini koşulsuz kabul etmesini beklerler. Toplumsal katılımlarda bulunmaya isteklidirler. Sıklıkla aşağılık duygusu hâkimdir. Özgüvenleri yoktur, kendilerini geri çekerler, kendilerini göstermek istemezler.

Diğerlerinin sıradan olan yorumlarını aşağılayıcı olarak değerlendirirler. Değer verilmemeye ve aşağılanmaya aşırı derecede duyarlıdırlar. Yalnızlık ve toplumdan kopuk olma duygularını yaşarlar. Toplumsal yaşamda ilişki kurma ve etkin etkin olma isteğine karşın, iyilik durumlarını başkalarının eline bırakmaktan büyük ölçüde korku duyarlar. Bu sebeple çekingen kişilik bozukluğunda toplumdan kopuk olma hali istek ve duyarlılığın olmamasından değil, kendilerini korumaya yönelik kısıtlamalardan kaynaklanmaktadır. Ancak kendini toplumdan soyutlama ve kendini korumak için geri çekilme hali bazı güçlüklere yol açmaktadır. Gergin ve korku duyduklarını gösteren davranışları sıklıkla gülünç duruma düşmelerine ve aşağılanmalarına neden olur. Böylelikle yaşadıkları aşağılanmalar başkalarına güven duymamalarını haklı çıkararak pekiştirir. Çekingen kişilik bozukluğu olanlar kuruntulu ve utangaç davranış örüntüsüne sahiptirler. Duygularını açık bir şekilde ifade etmekten çekinirler, uygun tepkileri veremiyor olmak da bu kişilerde büyük bir gerginliğe yol açar. Aşırı tetikte olan bu kişiler kendilerini huzursuz, içi rahat olmayan, gergin ve tasalı kişiler olarak tanımlarlar. Yalnızlık hissettiklerini, istenmediklerini ve toplumdan kopuk olduklarını, diğerlerinden çekindiklerini ve güven duyamadıklarını oldukça dile getirirler. Başkalarına yabancılaşma duygularına kendilerine de yabancılaşma ve boşluk duyguları da eşlik edebilir. Kim oldukları ve kendilerine biçtikleri değer konusunda kararlı değildirler. Kendi başlarına davranamazlar, çünkü kendilerine yönelik bir kuşku içindedirler, başkalarına bağlanamazlar, çünkü kimseye güvenmiyorlardır. Dış ortamdan kendilerini korumak amacıyla soyutlamak, bir ölçüde huzur sağlayabilse de bu kişiler kendi içlerinde yaşadıkları boşluktan ve çatışmalardan dolayı dinginlik bulamazlar. Çekingen kişilik bozukluğunu ortaya çıkartan nedenler olarak, anne-babanın küçümseyici ve aşağılayıcı tutumları ya da aşırı koruyup kollamaları, anne veya babada da aynı özelliklerin bulunması olası etkenler olarak görülmektedir. Yaygınlığı yüzde bir civarındadır ve sınır kişilik bozukluğu ile birlikte görülebilir. Tanı ölçütü yaygın kaygı bozukluğu ile sıkı bir benzerlik içindedir ve bu yüzden bu iki durum yüksek bir birliktelik gösterir. Çekingen kişilik bozukluğu DSM V tanı kriterleri:

Birçok kapsamda erken çocukluk çağında başlayarak, aşağıdakilerden dört ya da daha fazlası ile kendini gösteren ısrarcı bir sosyal ketleme yapısı, yetersizlik duygusu ve eleştiriye karşı aşırı hassasiyet:

• Önemli oranda kişilerarası etkileşimi kapsayan mesleki faaliyetlerden eleştiri ya da onaylanmama korkusuyla kaçınma.
• Sevileceğinden emin olmadığı sürece insanlarla ilişkiye girme konusunda isteksizlik.
• Utanacağı ya da dalga geçileceği korkusuyla samimi ilişkilerde kendini kısıtlama.
• Eleştirilmeye ya da reddedilme korkuları nedeniyle, kişisel ilişki kurmayı gerektiren etkinliklerden kaçınma.
• Yetersizlik hissettikleri için yeni kişiler arası durumları sınırlama.
• Kendini sosyal olarak yetersiz ya da aşağı konumda görme.
• Utançlarını kanıtlayabileceği için yeni aktiviteleri denemeye karşı isteksiz olma.

Çekingen Kişilik Bozukluğunda Tedavi

Belirtileri zayıflatmak veya belirli rahatsızlıkların üstesinden gelebilmek için çekingen kişilik bozukluğu uzun vadeli bir psikoterapi süreciyle üstesinden gelinebilir.