BORDERLİNE ( SINIRDA) KİŞİLİK BOZUKLUĞU

Borderline kişilik bozukluğunun başlıca özelliği, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, kişilerarası ilişkilerde, benlik algısında ve duygulanımda tutarsızlık ve belirgin dürtüselliğin olduğu sürekli bir örüntünün olmasıdır. Örneğin, diğer insanlara yönelik tutumlar ve duygular kısa bir süre sonra dikkat çekici derecede ve açıklanamaz biçimde değişebilir. Duygular kararsızdır ve birdenbire, özellikle de aşırı bir idealleştirmeden hor gören bir öfkeye doğru yer değiştirebilirler. Borderline kişilik bozukluğu olan kişiler tartışmacı, çabuk sinirlenen, aşağılayıcı şekilde alaycı, hemen küsüveren, beraber yaşanması zor olan kişilerdir. Kumar, para harcama, cinsel ilişki, tıkanırcasına yeme gibi davranışlarda dürtüsellik bulunur ve kendine zarar verme düzeyine kadar erişebilir. Bu bireyler, net ve bütünlük arz eden bir benlik duygusu geliştirememiş ve kendi değerleri, amaçları ve meslek seçimleri hakkında belirsiz kalmışlardır. Yalnızlığa tahammülleri yoktur, terk edilmekten korkarlar, gerçek ve hayali bir terkedilmeden kaçınmak için çılgınca çabalar gösterirler. Çoğunlukla fırtınalı ve gelip geçici olan, idealleştirme ile değersizleştirme arasında gidip gelen tutarsız ve gergin ilişkileri vardır. Kronik depresyon ve boşluk duyguları yüzünden sık sık intihar girişimlerinde ve kendilerine zarar verici davranışlarda bulunurlar. Bordeline kişilik bozukluğuna sahip kişilerde, stres düzeylerinin yükseldiği dönemlerde, paranoid düşünceler ve dissosiyatif belirtiler (depersonalizasyon gibi) görülebilir ancak bunlar ek bir tanı konası için yeterli şiddette ve sürede değildir. Bu dönemler genellikle gerçek ya da hayali bir terkedilmeye bir tepki olarak ortaya çıkar, gelip geçicidir. Nevroz ile psikoz arasında seyretmesinden dolayı sınır kişilik olarak da adlandırılmaktadır. Genç erişkinlik döneminde başlayan borderline kişilik bozukluğunun yaygınlığı yüzde 1 ila 2 oranındadır ve kadınlarda erkeklerden sık görülmektedir. Bu kişilerin borderline kişilik bozukluğu dışında başka bir bozukluk (duygudurum bozukluğu gibi) tanısı alma ihtimalleri yüksektir. Histriyonik, narsistik, bağımlı, çekingen ve paranoid kişilik bozukluğu belirtileriyle ve madde kötüye kullanımıyla da beraber görülebilir. Çocukluk çağında ailenin tutarsız bir şekilde ilgi ve sevgi göstermesi, ya da başarılarını ödüllendirmesine rağmen, duygusal destek ve sıcaklık vermemesi gibi geçmişteki çocukluk yaşantılarının, çocukların güvensiz bir benlik geliştirmelerine neden olduğu ileri sürülmektedir. Sınır kişiler annelerinden çok az düzeyde bakım aldıklarını bildirmektedirler. Bu kişiler ailelerini duygusal olarak ifadesiz, birbirlerine karşı olan bağları zayıf ve tartışmacı olarak değerlendirirler. Ayrıca çok sık olarak çocukluklarında istismara uğradıklarını ve ailelerinden uzakta kaldıklarını bildirirler Borderline kişiler zayıf bir benliğe sahip ve sürekli bir güvenlik ihtiyacına sahip olmalarına rağmen gerçeği değerlendirme yetileri bozulmamıştır. Bunun bir sonucu olarak, gerçeğe temaslarını sürdürürler ancak bölme savunma mekanizmalarını çok sık kullanırlar, yani nesneleri tamamen iyi ya da tamamen kötü özelliklerini bir bütün içerisinde bir araya getirmekte başarısız olurlar. Borderline kişiler dünyayı ve kendilerini siyah beyaz algılayıp tanımladıkları için, diğerlerinin ya da benliğin birbirine zıt özelliklerini anlamada yetersiz kalırlar ve bu durum duyguları düzenlemede aşırı güçlük yaşamasına neden olur. Öte yandan bu savunma mekanizması borderline hastaların zayıf benliklerini üstesinden gelemeyecekleri kaygıdan korumaktadır. Borderline kişilik bozukluğu DSM-IV-TR tanı ölçütleri aşağıdaki gibidir:

 

Aşağıdakilerden beşinin (ya da daha fazlasının) olması ile belirli, genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, kişilerarası ilişkilerde, benlik algısında ve duygulanımda tutarsızlık ve belirgin dürtüselliğin olduğu sürekli örüntü (DSM-IV):

 

Gerçek ya da hayali bir terk edilmeden kaçınmak için çılgınca çabalar gösterme (not: 5. tanı ölçütünün kapsamına giren intihar ya da kendine kıyım davranışını buraya sokmayınız)

Gözünde aşırı büyütme (göklere çıkarma) ve yerin dibine sokma uçları arasında gidip gelen, gergin ve tutarsız kişilerarası ilişkilerin olması.

Kimlik karmaşası; belirgin olarak ve sürekli bir biçimde tutarsız benlik algısı ya da kendilik duyumu

Kendine zarar verme olasılığı yüksek en az iki alanda dürtüsellik (örn. para harcama, cinsellik, madde kullanımı, pervasızca araba kullanma, tıkanırcasına yemek yeme) (not: 5. tanı ölçütünün kapsamına giren intihar ya da kendine kıyım davranışını buraya sokmayınız )

Yineleyen intiharla ilgili davranışlar, girişimler, göz korkutmalar ya da kendine kıyım davranışı

Duygulanımda belirgin bir tepkiselliğin olmasına bağlı affektif instabilite (örn. yoğun episodik disfori, irritabilite ya da genellikle birkaç saat süren, nadiren birkaç günden daha uzun süren anksiyete)

Kendini sürekli boşlukta hissetme

Uygunsuz, yoğun öfke ya da öfkesini kontrol altında tutamama (örn. sık sık hiddetlenme, geçmek bilmeyen öfke, sık sık kavgalara karışma)

Stresle ilişkili gelip geçici paranoid düşünce ya da ağır dissosiatif semptomlar

 

Borderline Kişilik Bozukluğu Tedavi

Borderline kişilik bozukluğunun tedavisi uzun süreli psikoterapiyi gerektirir bunun yanı sıra yoğun öfke, kaygı, depresif duygulanımlarda ilaç tedavisi de gerekebilir